Na ile różnią się Siedlce współczesne od tych przedwojennych?
Ile z atrakcyjności starych fotografii to urok dawnych miejsc, a ile to po prostu fakt, że są czarno białe, lekko nieostre, bardzo kontrastowe - słowem - niedoskonałe?
Te dwa pytania skłoniły mnie do zebrania starych zdjęć, sprzed II Wojny Światowej, i do wykonania ich ponownie w dokładnie tych samych miejscach. Być może pozwoli to odpowiedzieć na postawione pytania. Co więcej, w trakcie pracy, która zajęła mi dużą część 2016 roku, dowiedziałem się rzeczy ważnej - historia Siedlec jest bardzo interesująca.
Autorem większości oryginalnych ujęć jest pan <a target="_blank" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Adolf_Gancwol-Ganiewski">Adolf Gancwol Ganiewski</a>, fotograf działający w Siedlcach od końca XIX wieku aż do swojej tragicznej śmierci w obozie zagłady w Treblince w 1942 r.
-
Budynek w oddali, po prawej stronie ulicy, to wozownie należące do Aleksandry Ogińskiej. Później była to siedziba teatru. Na prawo od niego znajduje się dawna siedziba Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi. Budynek środkowy, po zniszczeniach z II Wojny Swiatowej, został rozebrany i obecnie w jego miejscu znajduje się ulica Konraskiego.
Architektem budynku teatru był Antonio Corazzi - pochodzący z północnych Włoch. W Siedlcach znajdują się jeszcze dwa jego dzieła: budynek Poczty Polskiej oraz gmach Gimnazjum Guberialnego, znanego obecnie jako dawna siedziba Liceum Ogólnokształcącego im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Obecnie w budynku wozowni i teatru mieści się siedziba Urzędu Stanu Cywilnego.
W budynku gimnazjum wcześniej znajdowało się żeńskie gimnazjum rosyjskie, ewakuowane w 1915 r. Powstała tam później prywatna żeńska szkoła handlowa została w 1919 sprzedana państwu, stajac sie Gimnajzum Żeńskim im. Królowej Jadwigi. -
Widok na ulicę Długą (obecnie Świrskiego) od strony zachodniej. Po prawej stronie, poza kadrem, znajduje się katedra. Tłum ludzi widoczny na oryginalnym ujęciu bierze udział w pogrzebie. W kamienicy po lewej stronie znajdował się, otwarty w 1909 r., kinematograf "Moderne". Wyświetlano tam, poczatkowo, filmy nieme.
Ulica Długa nazywała się później "1 Maja", a obecnie - "Świrskiego".
Zdjęcie wykonane z balkonu kamiennicy do dziś się tam znajdującej. -
Najprawdopodobniej już na przełomie XV i XVI w. w miejscu pałacu znajdował się drewniany dwór. Obecny, murowany budynek powstał przed 1730 r. Był parterowy, ale dosyć duży - mieścił 12 pokoi, 4 garderoby i 2 sale reprezentacyjne. Nieco później, w latach 1779-81, na zlecenie Aleksandry Ogińskiej, pałac przebudowano i rozbudowano - o piętro i skrzydła boczne obecne do dzisiaj.
Pałac i park odwiedził król Stanisław Poniatowski. Aleksandra Ogińska przygotowała dla niego widowisko w parku które dało początek tzw. "Turniejowi Dam" gdzie kilka dam z całej Polski konkurowało w stworzeniu najpiękniejszej sielanki ogrodowej.
Zdjęcie z lat 1915-18. Jest to reprodukcja innego zdjęcia, a Ganiewski zasłonił (lub wyretuszował) rosyjski napis "Rzad Guberialny" na tympanonie nad kolumnami. Widać w tym miejscu wyraźnie jaśniejszy, biały odcień elewacji. -
Jeden z okazalszych budynków kompleksu pałacowego wybudowany został w drugiej połowie XVIII w. na rzucie w kształcie litery "L". Znajduje się w narożniku ul. Kościuszki, przy dziedzińcu pałacowym. Narożnik jest ścięty i mieszczą się w nim drzwi wejściowe z podwójnymi pilastrami po bokach.
Obecnie znajduje się tu archiwum państwowe.
Zdjęcie z ok. 1903 roku. Było wydane jako pocztówka przez M. Domańską. -
XIX-wieczna kamiennica na ul. Różnieckiego (obecnie Piłsudskiego) będąca początkowo siedzibą starostwa powiatowego. W okresie powojennym miejsce gdzie UB przesłuchiwało i torturowało wrogów władzy komunistycznej.
Obecnie znajduje się tu delegatura Narodowego Funduszu Zdrowia. -
Ukończony w 1843 r. budynek więzienia projektu Henryka Marconiego. Został wybudowany w ramach reformy więziennictwa zainicjowanej przez hrabiego Fryderyka Skarbka. Początkowo miał pomieścić 117 aresztantów. Rozbudowywany na przełomie XIX i XX wieku.
Budynek ten od 1962 roku znajduje się w rejestrze zabytków.
Fotografia wykonana w środę lub w sobotę rano, gdyż to w te dni więźniowe sprzątali odchody po dniu targowym. -
"Brama księżnej Ogińskiej" (oficjalnie nazwana tak dopiero podczas I Wojny Światowej), zbudowana w latach 1773-1776 na zlecenie Michała Fryderyka Czartoryskiego. Pełniła funkcję dzwonnicy. Po bokach znajdowały się pomieszczenia sług kościelnych. Później zamieniono je na areszt i kancelarię Urzędu Stanu Cywilnego.
W czasie II Wojny Światowej przeszkadzała ona w przejeździe niemieckich pojazdów opancerzonych kierujących się na front wschodni więc, w dniach 10-13 maja 1941 r., została przez niemieckich okupantów rozebrana niemalże w całości.
Autor: Adolf Ganiewski, fotografia sprzed 1915 r. -
Zdjęcie przedstawia ul. Kilińskiego, dawniej zwaną Alejową.
W oddali, w miejscu gdzie obecnie znajduje się przedłużenie ul. Kilińskiego (wtedy - Pięknej) do ul. Piłsudskiego, znajdował się dawniej budynek Nowego Ratusza. Budynek ten został zniszczony w wyniku bombardowania podczas inwazji Niemieckiej we wrześniu 1939 r. -
Widok na ulicę Alejową (obecnie - Kilińskiego) od strony placu Cerkiewnego (obecnie: plac 1000-Lecia). Po prawej widać markizy cukierni Fałdowskiego - najpopularnieszej wówczas cukiernii w Siedlcach, oferujacej gościom nie tylko słodkości, ale też możlwiość gry w bilard, szachy czy karty, a także salę do czytania. Można się było tam dodzwonić wybierajac numer 204.
Zdjęcie wykonane przed 1915 r. -
Stary Ratusz widziany od strony skrzyżowania ul. Floriańskiej i Pięknej (obecnie Pułaskiego).
W tym miejscu wcześniej stało kilka ratuszy drewnianych, jednak każdy niszczony był w licznych pożarach nękających miasto. Budowę pierwszego murowanego ratusza, który przetrwał do dziś, rozpoczęto w 1763 r. Umieszczenie figury Atlasa - greckiego boga - na szczycie wieży było czymś bardzo rzadko spotykanym w polskiej architekturze. W budynku ratusza znajdowało się m. in. 12 kramów i izba sądowa. Później był rozbudowany aby pomieścić jeszcze więcej sklepów.
W czasie remontu po pożarze w 1784 r. zamocowano piorunochron (zwany wówczas konduktorem) - jeden z pierwszych w kraju. Wtedy też złożono w kuli trzymanej przez Atlasa dokument spisany po łacinie który wymieniał zasługi Aleksandry Ogińskiej dla miasta Siedlce.
Ratusz zwany jest "Jackiem" - nazwa ta wzięła się z miejskiej legendy wg której przy wykonywaniu figury Atlasa pozował lokaj Aleksandry Ogińskiej o imieniu Jacek.
Fotografia przekazana Muzeum w Siedlcach w '89 r. przez panią Eugenię Lenkowską. -
Budynek dawnej Dyrekcji Lasów Państwowych został wybudowany w latach 1923-1934. W czasie II Wojny Światowej okupanci niemieccy prowadzili tu szpital wojskowy. Po Wojnie mieściła się tu komenda milicji, a później - policji.
Obecnie znajduje się tam Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie.
Autor: Adolf Ganiewski, druga dekada XX w. -
Wybudowany po I Wojnie Światowej, budynek Narodowego Banku Polskiego oddano do użytku 18 IV 1924 roku.
Projekt przygotował pan Marian Lalewicz. Nie był to jedyny budynek banku jego autorstwa - zaprojektował ich w Polse blisko dziesięć.
Zdjęcie A. Ganiewskiego sprzed 1939 r. -
Wybudowany w latach 1872-73 gmach mieścił siedzibę Dyrekcji Szczegółowej Towarzystwa Kredytowo Ziemskiego - swoistego banku założonego w 1825 roku. Projekt przygotował warszawski architekt Julian Ankiewicz, a za realizację odpowiadał budowniczy guberni siedleckiej Franciszek Modrzewski.
Obecnie znajduje się tam Kuria Biskupia Diecezji Siedleckiej.
Negatyw sprzed 1915 r, Adolf Ganiewski. -
Wybudowany w 1873 r. budynek był siedzibą Resursy Obywatelskiej (klubu kupców), czyli centrum kulturalnego Siedlec. Później był to Klub Miejski, a w czasie niemieckiej okupacji - kasyno.
Obecnie mieści się tu Miejski Ośrodek Kultury w Siedlcach. -
Budynek sądu (Okrużnyj Sud) przy dawnej ul. Warszawskiej 16 (obecnie Piłsudskiego). Ta fotografia pozwoliła, przy remoncie w 1994 r., na odtworzenie pierwotnej elewacji budynku.
Na prawo od sądu znajdowała się prywatna biblioteka założona ok. 1886 r. przez Jadwigę Brodzińską. W jej zbiorach znajdowało się kilka tysięcy książek - większość w języku polskim, a część po rosyjsku i w innych językach.
Zdjęcie sprzed 1915 r. wydane przez Ganiewskiego jako pocztówka. -
W tym budynku znajdowała się pierwotnie prywatna szkoła handlowa. Po kilku latach stworzono tu Gimnazjum Podlaskie, przemianowane później na Gimnazjum im. Bolesława Prusa. Tworzenie szkół handlowych było wówczas popularne, gdyż podlegały one ministerstwu finansów a nie ministerstwu oświaty, dzięki czemu cieszyły się większą swobodą. -
Pierwotnie był to budynek Miejskiego Komitetu Krzewienia Trzeźwości Publicznej, ukończony w 1903 r. wg projektu siedlczanina Tadeusza Czerwińskiego. W dwudziestoleciu międzywojennym znajdował się tu Dom Ludowy, a po wojnie - Kino Podlasie. Budynek wg planu zawiera salę widowiskową na 350 osób czy pomieszczenia na bibliotekę oraz salę bilardową.
Po przejęciu tego budynku przez wojsko, w 1934 r., zaczęto nazywać go Domem Żołnierza.
Zdjęcie z ok. 1908 r.
